[Alex Uriarte Atxikallende @alex_gepar Euskal Filologiako ikasleak Euskararen Nazioarteko Egunaren atarian idatzitako iritzi zutabea.]
Orain urtebete, gaurko egunez, euskeraren egunari buruz idaztea otu zitzaidan. Gai esplotatua izango da batzuentzat, baliteke. Neure ustez aldiz, bide berriak irekitzen dituen gaia da, deskribapenaren gaia, sentimenena akaso. Mila definizio, konnotazio zein irakurpen har ditzake horren izaera aldagarria eta anitza duen motibo batek. Iaz sentitutako eta transmititzen saiatutako ikumolde haren baitan itxaropena eta ikuspuntu aurrerazale baina kritikoa zen nagusi. Etorkizunari modu aldartetsuan so egiten zion ikuspuntua zen hura inondik inora, beti ere hain neurea sentitzen dudan nostalgia puntutxo horrekin. Baina tira, gazteak garen heinean baikortasuna falta ez dadila, demontre.
Gaurko honetan ere idazteko gogoz nago. Gogoak eta gogoak ote daude, gaur sentitzen dudana ez da-eta orain hamabi hilabete sentitzen nuenaren parekoa. Ez bere osotasunean behintzat. Aitortu beharra dut hau irakurriko duten batzuei –norbaitek irakurtzekotan, hori ez da inoiz arazoa izan- agian ez zaiela letra hauek duten garrasi tonua eta mezua gustatuko.
Zera azpimarratuz –edo hobeto esanda aldarrikatuz, oihu-orro eginez, denon aurrean botaka eginez eta berriro irentsiz- hasi nahiko nuke: Hizkuntza ez da eta ezin da inoiz helmuga edo xedea izan, inolaz ere ez. Hizkuntza, zerbait izatekotan, bidea izan behar da. Norberaren helmuga oro erdiesteko prozesuan ezinbesteko tresna. Ezin da bidearen amaiera izan, bide ilunean barrena argiztatuko digun izarra baizik. Une oro argitan, une oro erabileran. Zenbat aldiz ikusi izan ote dut urtebete honetan, hain neurea sentitzen dudan eta sentitu gura dudan hizkuntza eskoletako ikas-esparru hotzera mugaturik. Klaseetan giltzapeturik, bigarren maila batean utzirik eta ez eguneroko orokortasunean. Baten bati grazia egingo dio honek, idazle frustratu honi friki deitzeraino seguruenik… Baina neure ustetan klasean gotortzen dugun hizkuntza bat hizkuntza bortxatu bat da, komeni zaigunean edo hobeto esanda, derrigortzen zaigunean baino erabiltzen ez duguna. Sentikortasun gabeko hizkuntza izango litzateke hau eta egidazue kasu, euskera zerbait izatekotan sentipenak, magia eta askatasuna da.
Eta eskoletatik kanpora zer entzuten dut, bada? Neure buruari milaka formatutan egin diodan galdera madarikatua. Hori bai, erantzuna beti molde berean jaso dut, eta nola ez hizkuntza berean: gazteleraz. Etxerako zein lan zegoen? Athleticen partidua ikusi al zenuen txo? Atzo bezala maite zaitut laztana. Nola amaitu zen iragan larunbateko jaia? Eso sí, todo esto en castellano. Ez ahaztu goragotxo aipatutakoa, formatu ugari baina erantzunetan hizkuntza bera. Oraindik urrunago joanda, -eta barkatu iezazkidazu irakurle ordu txikitan sortzen zaizkidan umore eskasdun paranoia hauek- gaur egungo eskola-euskadunei, hots, euskera eskoletan eta modu mugatuan erabiltzen duten horiei zinez ondo etorriko litzaieke hiztegian –dun atzikizkiaren esanahia errepasatzea. Sarritan modurik sinpleenean ikasi ohi dira kontzepturik esanguratsuenak. Izan ere, -dun atzizkidun hitzek zerbait edukitzea edo izatea adierazten dute funtsean. Hortaz, euskaldun hitzak euskera duena, euskera darabilena esan gura du. Horren sinple irakurtzeko eta aldi berean hain aplikagaitz, a ze paradigma.
Iaz ere baliatu nuen –dun atzizkiaren adibidea. Baina hizkuntza bizia den heinean aldakorra ere bada. Iazko adibide nostalgiko eta positibistaren ordez, aurton frustrazioa eta haserrea sentitzen dut. Bizitza eta aldartea bera ere aldakorra da-eta, lagunok. Cambiante en castellano. Agian hau irakurriko duen baten bat klase orduetatik kanpora egongo da eta honela erosoago irakurri eta ulertuko du.
Milaka ideia, hausnarketa eta astokeria datozkit burura loak hartu ezinik nagoen gau honetan. Baina beno, sekretu eta zorakeriaren bat datorren urterako gorde beharko dut, batzuentzako euskeraren eguna egongo da-eta. Hori seguru. Beste batzuontzako, aldiz, egunero da euskeraren eguna, berriz ere euskera ez delako helmuga, bidea baizik. Ez delako eguna, bizia baizik. Esan bezala, nahi beste astokeria ditu esateko sasi-idazle honek. Escritor de pacotilla en castellano, horrela nahiago duenarentzat. Lagunok, egidazue mesede bat eta zuzendu zaitezte egutegira. Berdin dit Iphone 5-ekora, ordenagailukora edota sukaldean amonak jarritakora bazoazte –bai bai, Amabirjina edota Jesukristo irudikaturik dituen horretara-. Adi aztertu eta konturatu zaitezte egun berezi guztiak kausa negatibo baten ondoriozkoak direla: emakumearen eguna, emakume zapalduen babesean; langilearen eguna, bizitza egoera prekarioan pasatzen duten beharginen babesean; ingurugiroaren eguna, planeta kutsatzen eta suntsitzen dugun guztion babesean eta euskeraren eguna, klaseetara eta eremu pribatura mugatuz bortxatzen dugun hizkuntza maite eta sumisoaren babesean. XXI. mendea tximinoaren gizartean, zer egingo diogu ba adiskideok… Tximinoa esan dut gizakia esan nahiean. Barkatu, lapsus linguae.
Gaueko pentsamendu friki mordoa datorkit burmuinera ordu txiki hauetan, auzokoaren txakur potrozorria ere iratzartu dut dagoeneko horrenbeste interferentzia mentalekin. Musika piska bat jarri beharko dut ba loak behingoz erasan nazan. Imanol Larzabalen Nire Euskaltasuna, bere ahots eta letra zuzen baina sakonarekin. Honela dio:
Nire euskaltasuna baso bat da,
eta ez du zuhaitz jenealogikorik.
Nire euskaltasuna dorre bat da,
eta ez du Alostorrerik.
Nire euskaltasuna bide bat da,
eta ez du zaldizkorik.
Nire euskaltasuna lore bat da,
eta ez du aldarerik.
Nire euskaltasuna itsaso bat da,
eta ez du almiranterik.
Nire euskaltasuna liburu bat da,
eta ez du sotanarik.
Nire euskaltasuna mundu bat da,
eta ez du Amerikarik.
Nire euskaltasuna bertso bat da,
eta ez du txapelik.
Nire euskaltasuna pekatu bat da,
eta ez du mea-kulparik.
Ez dut gogoetatxo hau amaitzeko modu hoberik antzematen. Nire euskaltasuna pekatu bat da eta ez du mea-kulparik. Nire hizkuntza ez da bortxatua eta gaizki tratatua izango, ez nire partetik behintzat. Iaz euskeraren erromantikoa nintzen gaurko egunez. Aurton ordea, maite dudanaren, euskeraren militantea naiz. Eta berriro ere, ez dut damurik. Ez dut mea-kulparik. Amaitzeko iazko esaldi bera jarri beharra sentizen dut nahitaez: bota dezagun euskeraren eguna pikutara eta egin dezagun egun oro euskeraren egun. Hori da bide bakarra, hori da hau benetan sentitzen dugunon autua. Gaurkoan osti txarrean noa lotara, bihar ziurrenik atzera nostalgiko, etzi nork jakin… Bien bitartean nik neuk euskaraz.
Gogoan izan momentu honetanez gaudela klase orduan. Beraz, gabon pasa lagunok. Edo buenas noches chavales. Hori bakoitzak erabaki dezala, batzuk aspaldi erabaki genuen-eta.
