Ekaina hasieran Errota Digitala elkartea osatzen duten Xabier Landabidea Euskal Gaien Institutuko ikerlaria , Koldo Diaz University College of London eta EHUko NOR taldeko ikerlaria eta Gorka Salces NOR taldeko ikerlari eta Behategiaren (Euskal Hedabideen Behatokia) koordinatzailea Jyväskylän egon dira “Transmedia Use(r)s Summer School” ikastaroan parte hartzen. “New audience research for new audiences: Designing a Basque transmedia experience” proposamena aurkeztu dute bertan hiru ikerlariek.
Arrosa Sareko Zebrabidea magazinean elkarrizketatu dute Xabier, eta hemen dago audioa entzungai.
Beheko irudian Gorka salces, Copehnageko Unibertsitateko Lisbeth Klaustrup eta Nottinghameko Unibertsitateko Elizabeth Evans-i euskazko komunikabideen banaketa geografikoa azaltzen.
[Alex Uriarte Atxikallende @alex_gepar Euskal Filologiako ikasleak Euskararen Nazioarteko Egunaren atarian idatzitako iritzi zutabea.]
Orain urtebete, gaurko egunez, euskeraren egunari buruz idaztea otu zitzaidan. Gai esplotatua izango da batzuentzat, baliteke. Neure ustez aldiz, bide berriak irekitzen dituen gaia da, deskribapenaren gaia, sentimenena akaso. Mila definizio, konnotazio zein irakurpen har ditzake horren izaera aldagarria eta anitza duen motibo batek. Iaz sentitutako eta transmititzen saiatutako ikumolde haren baitan itxaropena eta ikuspuntu aurrerazale baina kritikoa zen nagusi. Etorkizunari modu aldartetsuan so egiten zion ikuspuntua zen hura inondik inora, beti ere hain neurea sentitzen dudan nostalgia puntutxo horrekin. Baina tira, gazteak garen heinean baikortasuna falta ez dadila, demontre.
Gaurko honetan ere idazteko gogoz nago. Gogoak eta gogoak ote daude, gaur sentitzen dudana ez da-eta orain hamabi hilabete sentitzen nuenaren parekoa. Ez bere osotasunean behintzat. Aitortu beharra dut hau irakurriko duten batzuei –norbaitek irakurtzekotan, hori ez da inoiz arazoa izan- agian ez zaiela letra hauek duten garrasi tonua eta mezua gustatuko.
Zera azpimarratuz –edo hobeto esanda aldarrikatuz, oihu-orro eginez, denon aurrean botaka eginez eta berriro irentsiz- hasi nahiko nuke: Hizkuntza ez da eta ezin da inoiz helmuga edo xedea izan, inolaz ere ez. Hizkuntza, zerbait izatekotan, bidea izan behar da. Norberaren helmuga oro erdiesteko prozesuan ezinbesteko tresna. Ezin da bidearen amaiera izan, bide ilunean barrena argiztatuko digun izarra baizik. Une oro argitan, une oro erabileran. Zenbat aldiz ikusi izan ote dut urtebete honetan, hain neurea sentitzen dudan eta sentitu gura dudan hizkuntza eskoletako ikas-esparru hotzera mugaturik. Klaseetan giltzapeturik, bigarren maila batean utzirik eta ez eguneroko orokortasunean. Baten bati grazia egingo dio honek, idazle frustratu honi friki deitzeraino seguruenik… Baina neure ustetan klasean gotortzen dugun hizkuntza bat hizkuntza bortxatu bat da, komeni zaigunean edo hobeto esanda, derrigortzen zaigunean baino erabiltzen ez duguna. Sentikortasun gabeko hizkuntza izango litzateke hau eta egidazue kasu, euskera zerbait izatekotan sentipenak, magia eta askatasuna da.
Eta eskoletatik kanpora zer entzuten dut, bada? Neure buruari milaka formatutan egin diodan galdera madarikatua. Hori bai, erantzuna beti molde berean jaso dut, eta nola ez hizkuntza berean: gazteleraz. Etxerako zein lan zegoen? Athleticen partidua ikusi al zenuen txo? Atzo bezala maite zaitut laztana. Nola amaitu zen iragan larunbateko jaia? Eso sí, todo esto en castellano. Ez ahaztu goragotxo aipatutakoa, formatu ugari baina erantzunetan hizkuntza bera. Oraindik urrunago joanda, -eta barkatu iezazkidazu irakurle ordu txikitan sortzen zaizkidan umore eskasdun paranoia hauek- gaur egungo eskola-euskadunei, hots, euskera eskoletan eta modu mugatuan erabiltzen duten horiei zinez ondo etorriko litzaieke hiztegian –dun atzikizkiaren esanahia errepasatzea. Sarritan modurik sinpleenean ikasi ohi dira kontzepturik esanguratsuenak. Izan ere, -dun atzizkidun hitzek zerbait edukitzea edo izatea adierazten dute funtsean. Hortaz, euskaldun hitzak euskera duena, euskera darabilena esan gura du. Horren sinple irakurtzeko eta aldi berean hain aplikagaitz, a ze paradigma.
Iaz ere baliatu nuen –dun atzizkiaren adibidea. Baina hizkuntza bizia den heinean aldakorra ere bada. Iazko adibide nostalgiko eta positibistaren ordez, aurton frustrazioa eta haserrea sentitzen dut. Bizitza eta aldartea bera ere aldakorra da-eta, lagunok. Cambiante en castellano. Agian hau irakurriko duen baten bat klase orduetatik kanpora egongo da eta honela erosoago irakurri eta ulertuko du.
Milaka ideia, hausnarketa eta astokeria datozkit burura loak hartu ezinik nagoen gau honetan. Baina beno, sekretu eta zorakeriaren bat datorren urterako gorde beharko dut, batzuentzako euskeraren eguna egongo da-eta. Hori seguru. Beste batzuontzako, aldiz, egunero da euskeraren eguna, berriz ere euskera ez delako helmuga, bidea baizik. Ez delako eguna, bizia baizik. Esan bezala, nahi beste astokeria ditu esateko sasi-idazle honek. Escritor de pacotilla en castellano, horrela nahiago duenarentzat. Lagunok, egidazue mesede bat eta zuzendu zaitezte egutegira. Berdin dit Iphone 5-ekora, ordenagailukora edota sukaldean amonak jarritakora bazoazte –bai bai, Amabirjina edota Jesukristo irudikaturik dituen horretara-. Adi aztertu eta konturatu zaitezte egun berezi guztiak kausa negatibo baten ondoriozkoak direla: emakumearen eguna, emakume zapalduen babesean; langilearen eguna, bizitza egoera prekarioan pasatzen duten beharginen babesean; ingurugiroaren eguna, planeta kutsatzen eta suntsitzen dugun guztion babesean eta euskeraren eguna, klaseetara eta eremu pribatura mugatuz bortxatzen dugun hizkuntza maite eta sumisoaren babesean. XXI. mendea tximinoaren gizartean, zer egingo diogu ba adiskideok… Tximinoa esan dut gizakia esan nahiean. Barkatu, lapsus linguae.
Gaueko pentsamendu friki mordoa datorkit burmuinera ordu txiki hauetan, auzokoaren txakur potrozorria ere iratzartu dut dagoeneko horrenbeste interferentzia mentalekin. Musika piska bat jarri beharko dut ba loak behingoz erasan nazan. Imanol Larzabalen Nire Euskaltasuna, bere ahots eta letra zuzen baina sakonarekin. Honela dio:
Nire euskaltasuna baso bat da,
eta ez du zuhaitz jenealogikorik.
Nire euskaltasuna dorre bat da, eta ez du Alostorrerik.
Nire euskaltasuna bide bat da, eta ez du zaldizkorik.
Nire euskaltasuna lore bat da, eta ez du aldarerik.
Nire euskaltasuna itsaso bat da, eta ez du almiranterik.
Nire euskaltasuna liburu bat da, eta ez du sotanarik.
Nire euskaltasuna mundu bat da, eta ez du Amerikarik.
Nire euskaltasuna bertso bat da, eta ez du txapelik.
Nire euskaltasuna pekatu bat da, eta ez du mea-kulparik.
Ez dut gogoetatxo hau amaitzeko modu hoberik antzematen. Nire euskaltasuna pekatu bat da eta ez du mea-kulparik. Nire hizkuntza ez da bortxatua eta gaizki tratatua izango, ez nire partetik behintzat. Iaz euskeraren erromantikoa nintzen gaurko egunez. Aurton ordea, maite dudanaren, euskeraren militantea naiz. Eta berriro ere, ez dut damurik. Ez dut mea-kulparik. Amaitzeko iazko esaldi bera jarri beharra sentizen dut nahitaez: bota dezagun euskeraren eguna pikutara eta egin dezagun egun oro euskeraren egun. Hori da bide bakarra, hori da hau benetan sentitzen dugunon autua. Gaurkoan osti txarrean noa lotara, bihar ziurrenik atzera nostalgiko, etzi nork jakin… Bien bitartean nik neuk euskaraz.
Gogoan izan momentu honetanez gaudela klase orduan. Beraz, gabon pasa lagunok. Edo buenas noches chavales. Hori bakoitzak erabaki dezala, batzuk aspaldi erabaki genuen-eta.
Iazko ikasturtean Deustuko Unibertsitatea, Zenbat Gara eta Gabriel Aresti Kultura Elkartearen artean antolatutako “Gabriel Arestiren Ondarea” Zikloa gogoratuz bideo txiki bat osatu dugu.
Eskerrik asko parte hartzaile guztioi! Eta bereziki zuzeneko soinu banda eskaini zigun Rafa Ruedari!
Hamargarren Soziologia eta Zientzia Politikoaren Euskal Kongresuan Komunikazioa eta Kultura lan taldearen baitan “Komunikabideak eta kazetariak: errealitatearen begirada anitzak ikusi, interpretatu eta helearazteko moduak” mahai ingurua burutu zen irailaren 3ko ostegun arratsaldean.
Bertan euskal kazetaritza garaikidearen hiru protagonista esanguratsu elkartu ziren: Pikara Magazineko sortzaile eta partaide den June Fernandez, Zebrabidea irrati magazineko gidari eta arduradun den Nekane Zinkunegi eta Zuzeu Orainkari Horizontaleko editorea den Anartz Bilbao.
Deustuko Unibertsitateko irakasle eta ikertzaile eta Euskal Gaien Institutuko kolaboratzaile den Jone Goirigolzarri Garaizar izan zen moderatzaile lanetan, eta ondorengo hiru galderen inguruan egituratu zuen saioa:
Zein aukera erreal duzue kazetariok ikusi eta bizi duzuen errealitatea gizarteratzeko? (Badago tarterik errealitatearen ikuspegi “ofizialaz” harago bestelako ikuspegiak ere helarazteko?)
Zein neurritan barneratzen dituzte komunikabideek gizarte aldaketak, ikuspegi berrizaleak, etab.?
Gaur egun herritarrek informazioa lortzeko iturri anitz dituzte, aniztasun horrek nolako aukerak eta mugak dakartza?
Bertaratu ezin izan zenutenontzat zein bertan egon zinetenontzat hemen duzue saio osoa bideoan:
Maiatzaren 11n, astelehena, eguerdiko 12:30etan “Hizkuntza gutxituetako hiztun berriak: hiztun aktibo bihurtzeko gakoak” mahai-ingurua izango dugu Deustuko Unibertsitateko Garate Aretoan (Bilboko campusa).
Mahai-ingurua Deustuko Euskal Gaien Institutuak eta Euskaldun berrien ikerketa taldeak antolatu dute elkarlanean.Mahai-inguruan hizkuntza gutxiagotuen normalizazioari begira talde estrategiko diren hiztun berriak izango dira mintzagai; zehazki, irlandera, galego eta euskara hiztun berriak hiztun aktibo bihurtzeko gako garrantzitsuenen inguruan jardungo da.
Horretarako, Bernadette O’Rourke (Heriot-Watt Universitity), John Walsh (University of Ireland), Estibaliz Amorrortu (Deustuko Unibertsitatea), Ane Ortega (Andra Mari Irakasle Eskola) eta Jone Goirigolzarri (Deustuko Unibertsitatea) ikerlarien parte-hartzea izango dugu.
Hitzaldia gaztelaniaz izango da.
Sarrera doakoa da.
El lunes 11 de mayo a las 12:30h. en la Sala Garate de la Universidad de Deusto (campus de Bilbao), tendrá lugar la mesa redonda “Nuevos hablantes de lenguas minorizadas: claves para su transformación en hablantes activos”, organizada por el Instituto de Estudios Vascos de Deusto, en colaboración con el grupo de investigación Euskaldun berriak de la misma Universidad.
La mesa redonda versará sobre los nuevos hablantes de lenguas minorizadas, un grupo estratégico de cara a la normalización de dichas lenguas. En concreto, se expondrán algunas de las claves más importantes para el desarrollo de hablantes nativos mediante el estudio de caso del irlandés, el gallego y el euskara.
Para ello contaremos con la participación de Bernadette O’Rourke (Heriot-Watt Universitity), John Walsh (University of Ireland), Estibaliz Amorrortu (Deustuko Unibertsitatea), Ane Ortega (Andra Mari Irakasle Eskola) y Jone Goirigolzarri (Deustuko Unibertsitatea).
50 urte bete berri dira Gabriel ArestirenHarri eta Herri poema liburua argitaratu zenetik, eta 2015eko ekainean 40 urte beteko dira bilbotar poeta hil zenetik. Une ezin egokiagoa Gabriel Arestiren bizitza, figura eta lana unibertsitatera ekarri eta haren ondarearen inguruko ziklo bat proposatzeko.
DeustoBide Herritartasun Eskolaren markoan unibertsitateko ohiko formatoak gainditu eta jarduera osagarriz osatutako ziklo berritzaile eta diziplinarteko bat antolatzeko aukera zabaldu zaigu Gabriel Aresti Kultura elkartearekin elkarlanean.
Gabriel Arestiren lana eta bizitza: hitzaldi musikatua Gabriel Arestiren bizitza haren obraren bidez, eta hitzak musikak lagundurik. Maiatzak 25, astelehena. 17:30-20:30. Bilbo, Deustuko Unibertsitatea.
Nazioaren alegoria Gabriel Arestiren poesian: Mintegia
Gabriel Arestiren olerkietan nazioak hartu dituen aldaerak
eta poetaren Euskal Herria lerro artean irakurtzeko saioa. Maiatzak 26, asteartea 17:30-20:30. Bilbo, Deustuko Unibertsitatea.
Arestiren Bilbo: ibilbide turistikoa
Poetaren sorlekua, haurtzaroa, erreferentzia intelektualak
eta lan aipagarrienak ezagutzeko parada. Ekainak 3, asteazkena 17:30 – 20:00. Bilbo, Kafe Antzokian hasita
Zikloaren itxiera saio honetan Miren Agur Meabe idazle Lekeitiarrak Arestiren arrastoa aletuko du lehenengo pertsonan egindako irakurketarekin. Ekainak 4, osteguna 19:00. Bilbo, Deustuko Unibertsitatea. Irekia mundu guztiarentzat.
Harri eta herri lanaren 50. urteurreneko edizio berria Material lagungarri bezala ikasle bakoitzari emango zaio Harri eta Herri poesia liburuaren berrogeita hamargarren urteurreneko edizioa.
Bi liburuk osatzen dute argitalpen berria: Arestiren liburua, argitaratu zen bezala batetik eta 50. Artikulu bilduma izeneko liburua bestetik zenbait euskaltzainek eta egilek idatziriko artikuluak biltzen dituena.
Ziklo osoaren prezioa 50 eurokoa da, eta izena emateko argibideak hemen aurki daitezke.
Informazio gehiagorako idatzi deustobide@deusto.es edo euskal.gaiak@deusto.es helbideetara edo deitu 94.413.90.75 telefonora.
Euskarazko komunikabideen kontsumoa eta internet: lotuneak, migrazioak, trantsizioak eta etendurak proiektua hasi berri dugu Deustuko Unibertsitatea, Euskal Herriko Unibertsitatea eta Mondragon Unibertsitateko ikerlarien artean, eta hari lotuta #selfieIKT twitterreko kanpaina abian jarri da.
Arrosa Sareko Zebrabidea saioan eta Berrian kanpainaren berri eman dugu Elkarrizketa Zebrabidean
Hekimen elkartearekin batera, Xabier Landabidea (Deustuko Unibertsitatea), Gorka Salces (Euskal Herriko Unibertsitatea) eta Koldo Diaz Bizkarguenaga (Mondragon Unibertsitatea) audientzia ikerketa kualitatiboak egiteko proposamen bat lantzen ari dira. Euskal Hedabideen Behategiaren proiektuarekin lotutako Bestelako irakur-ikus-entzuleriaren ikerketak taldetik abiatutako proiektua da. Euskarazko komunikabideen kontsumoa eta Internet aztertzeko. «Epe ertaineko proiektu bezala hasi dugu, eta helburua Interneten garapenak ekarri digun ekosistema berrian euskarazko komunikabideen kontsumo forma garaikideak hobeto ezagutzea da», dio Xabier Landabideak.
Ikerketa abiarazteko joko bat proposatu dute Twitterreko komunitate euskaldunarekin: #selfieIKT kanpaina. «Batetik, gure ikerketa hasieratik sozializatu nahi dugu, iker-objektuak iker-subjektu bilakatuz, nolabaiteko talde-hausnarketa fragmentatu eta umoretsu bat proposatuz». Bestetik, IkerGazte biltzarrean aurkeztuko dituzte ikerketaren oinarri teoriko eta metodologikoak. «Horretarako, nahiko genuke material fresko eta propioa eraman, gure disko gogorretako argazki zaharrak eta Googlen indexatutako irudi harrapaketan ibili baino». Eginahal horretan arrantzan ibiltzeko asmoa dute hiru ikerlariek, «komunikabideekin euskaldunok eguneroko harremanen deskribapen espontaneoen eta kasu kritikoen arrantzan».
Oraingoz Twitterren baino ez dago kanpaina, #selfieIKTetiketarekin. «Baina traolak martxa hartzen badu, oraindik Whatsappen amai dezakegu. Gaur egun hedabideen arteko mugak geroz eta lausoagoak dira». Jadanik hainbat euskal txiolarik zabaldu dute zer harremana duten euskarazko komunikabideekin.
Kanpaina-joko horren ostean, ikerlariek hamabost elkarrizketa egingo dituzte. Ahalik eta kasu ezberdinenak jasotzen saiatuko dira, egun dagoen «aniztasuna» eta «aberastasuna» islatzeko asmoarekin.
Aurten Durangoko Azokan aurkeztu nahiko lituzkete ikerlariek atariaren emaitza batzuk, Hekimen prestatzen ari den urtekariarekin batera.
Ohituretan aldaketak
Ikerlariek adierazi dute eguneroko esperientziaren berri izan nahi dutela, aldaketa teknologikoak praktiketan ez ezik praktika horiei ematen zaizkien zentzuetan eraldaketak izan dituelakoan. «Gure asmoa ez da lagin batetik abiatuta euskaldun guztien ohitura mediatikoen potreta osoa egitea, baizik eta aurretik bilatzen ari garen profil ezberdinen atzean dauden errealitate aniztun eta singularrak hobeto ezagutzea». Ikerlariei iruditzen zaie orain arteko audiometria eta hurbilketa estatistikoek ez dutela kontuan hartu dimentsio subjektibo hori. Horrenbestez, hurbilketa kualitatiboek euskal ikus-entzuleriaren ikerketa garaikide baterako «ekarpen garrantzitsuak» eskain ditzaketela uste dute.
Hiru unibertsitateetako ikerlariak ados daude: «Teknika kuantitatiboez gain, ezinbestekoa da kualitatiboak erabiltzea ere». Horregatik, euskarazko komunikabideen kontsumoaren hurbilketa etnografikoa proposatu dute, kontsumitzeko eta ez kontsumitzeko zergatiak eta moduak esploratu, eta Internetek sortu dituen etendura, trantsizio, migrazio eta eraldaketak hobeto ulertzeko.
Plazerra da guretzat Deustuko Unibertsitateko Alex Uriarte ikaslearen testu hau argitaratzea, Gernikako bonbardaketa gogoratuz.
Mila esker Alex!
78 urte. 78 urte udalehen hura gogoratuz, 78 uda oskarbi memoriako hodei ilunak ahantzi barik, 78 udagoien negarti oroimenaren putzuan erori gabe, 78 negu isil eta hotz behinola geure herri maitea ezerezean bihurtu zutela bakardadean esanez. Egun bat bestearen atzetik, etengabe, gupidagabe. Denboraren mailuak gure sentimenak bortizki eta ziurtasun osoz jipoitzen jarraitzen duelarik. Baina ezin ahaztu inolaz ere behin batean gorriz jantzita ikusi genituela gure herriko bazterrak, kaleak errautsak eta norabiderik bako oihuak konkistatu zituela, ezin ahantzi aitak ezkutatu gura izan zituen negar-samin haiek, etsipenezko eta hondamenezko malko haiek, ezin burutik atera egun hartatik aurrera ezin izan genuela geure oheetan atzera lo egin, hazten ikusi gintuzten txoko ezkutu eta maite haietan jolastu edota haien geurea sentitzen genuen hizkuntza hura, sataniko eta barbaro izenez epaitua eta kondenatua, berriro erabili. Jadanik ez ginen ezer eta ez genuen ezer.
Egun seinalatu hartaz geroztik, geure sorterria goitik behera suntsitu zuten hartatik, ezin izan dugu bihotzaren eta arrazoiaren epaia azaleratu, borreroak gu geu ginela zioten eta. Erraietan gorde behar izan dugu amorru guzti hori, azalera atera ezinik, itzalpean. Baina udaberri berriek garai berriak ekarri zituzten. Garai berri haiekin batera benetako erruduna bilatzeari ekin zitzaion. Baina zertarako balio du errudun batek jada bere bekatua iraungiturik dagoenean? Geure barrenean giltzapetzera beharturiko gorroto hura jadanik erruki bihurtua zen. Haserrearen hazi sendo hura ordurako gupidaz ernaitua zegoen. Eta horrela heldu ziren udaberri gehiago eta gehiago, eta errudunen bilaketa gehiago. Hegazti harrapariak ehizan zebiltzan, kondorra noiz harrapatuko.
Geure herriaren suntsiketa komunikazio faltaren ondorio izan zitekeen, nork jakin. Izan ere, zerua setiatu zuten heriotz-kondor haietan etorritako gizon haiek arrotzak iruditzen zitzaizkigun, ez genituen ezagutzen. Eta geu, behekoak alegia, ezin gintuzten ondo ikusi. Xomorroak baino ez ginen haientzat, izu-ikaraz ihesean zihoazen intsektu xume batzuk. Haiek ere behean egongo balira, geure parean, ikusi ahal izango zuten beraiek bezalakoak ginela, ez ginela zomorro xalo batzuk. Baina ez zen komunikaziorik izan. Haiek goian zeuden, eta geu behean. Haiek zeruan eta geu infernuan. Eta suzko, metrailazko eta heriotzazko euri hura bidali ziguten. Eta geure herri maitea suntsitu zuten. Eta geure anai-arrebak erail. Eta geure amets oro lurperatu. Eta geure barnean sentitutako oro fusilatu. Eta geure izaeraren ardatza errauts artean ito.
Baina denborak zauriak irekitzeko duen indarraren parekoa da haien orbainak ixteko duen ahalmena. Eta orduz geroztik udaberri ugari bizi izan ditugu. Batzuk ilunak eta lorerik gabekoak, isiltasunezkoak eta sumiziozkoak alegia. Beste batzuk, ordea, argi eta biziagoak. Eta haietako batean atzerriko gizon arrotz haiek bueltatu ziren geurera. Baina orain ez zekarten fusilik, besarkadak baizik. Ez zekarten hegazkinik, damu hitzak baino. Ez zekarten kondorraren begirada zorrotz hura, anaitasunezko espresio bizia baizik. Eta orain denok geunden behean, bai geu eta baita haiek ere. Ikusi ahal izan zuten haiek bezalakoak ginela, ez geneukala zer ezkutaturik. Udaberri hartan ikusi ahal izan zuten heriotzazko errauts hartatik lore berriak hazi zirela eta garai batean geure herri sakratua izandako hartatik horma eta amets berriak erne zirela. Eta balak lurperatu genituen elkarrekin besarkatzeko, eta ikusi ahal izan zuten ez ginela kondorrak, ezta zomorroak, beraiek bezalako herritarrak baizik. Ikusi ahal izan zuten bagenuela familia, bagenituela lagunak, bagenituela karrika berriak, geure eskuekin eraikitako bunker-zulo haiek erabiltzeko beharrik ez genuela eta gorrotoaren hiriburu izandako honetan laguntasuna eta batez ere komunikazioa zela nagusi.
Baina, era berean, ezin oroimenetik aldendu geure herriko sarraskiaren ondoren beste hondamendi batzuk etorri zirela, ezin ahaztu haietan, geurean bezalako odol eta negar tantak izan zirela nonahi, bizitzak bere zentzua eta iparra galdu zuela eta seguru aski, toki guzti haietan ere sentimenak mozalez isilarazi zituztela. Bai Dresden, bai Hiroshiman, Nagasakin, Afganistanen, Palestinan, Somalian, Sirian, Ukrainan… geurean bizitakoaren antzeko zerbait jazo zela eta, zelan edo halan, haiek ere Gernika direla. Berton abiaturikoak toki guzti haietan bere horretan dirauela eta egindako akatsetatik batzuek ikasi ez dutela, ikasi ez dugula, dirudielako.
1997ko udaberri hartan zera sentitu genuen, Gernikan, geure sorterrian, geure erraietan bizitako izu eta zorakeria hura ezin zitekeela beste inon ere gertatu eta behin suntsituriko geure herriaren errautsetatik bakezko lema bat hazi behar zela, mundu guztira zabaltzeko lema bat, denontzat baliogarria izango litzatekeen lema. Zera hedatu nahi izan genuen lau haizetara, geurean jazotakoaren tankerako hondamenik beste inon ezin zela jazo, eta geuk sufritutako oinaze guzti hura ezin zitekeela beste inon errepikatu. Beldur eta mozal oro askatu genuen barrenetatik eta geure indar guztiekin ondorengo deiadarra egin genuen: atzerritarrok, herritarrok, lagunok, ongi etorri Gernikara. Euskaldunon herrira, alemaniarren herrira, munduko biztanleen herrira, bakearen eta askatasunaren herrira.
Hemeretzi urteko gazte bat naiz eta ondo dakit neure esanak ez direla ez lehenak ezta azkenak izango. Honez gain, ederto dakit neuk esandakoek ez dutela ezer aldatuko, eta seguru asko ezer berririk erakutsiko. Baina hitz hauekin adierazi gura izan dudana zera da, gazteok ere, bai gernikarrak zein kanpokoak, geure iraganaren eta sustraien jakitun garela. Gazte batzuk behintzat ez garela isolaturik bizi, geure arbasoek bizitakoaz kontziente garela eta ez dugula geure izaeraren iragana ahazten, ezta ahaztuko ere. Sarritan iraganak orainaren eta etorkizunaren zentzua ezartzen duelako, eta iragan horretako akatsak oinarri hartuz eraiki behar dugulako bai oraina eta baita etorkizuna ere. Oroimena ez delako egun bakar batera mugatzen eta geure barrenean egun oro izan beharko litzatekeelako apirilaren 26a, egun oro izan beharko litzatekeelako saihestu beharrekoaren oroigarri eta egun orotan izan behar genukeelako gogoan behinola geurean gertaturikoa ez litzatekeela atzera beste inon gertatu behar.
Euskal Filologiako graduko eta SareKom1415 ikasgaiko Alex Uriarte Atxikallendek testu hau bidali digu Abenduaren 3ko euskararen egunaren harira.
Garai batean izan zen, entzuten zen, izan ginen. Hortzemugaren azken puntutik, asfaltu hotzera. Karrika isil eta zahartuetatik, atzerriko ur oparo eta arrotzetara. Mendiburu biluzietako hatx ezkutuenetatik, negu garaiko beheko suaren epeltasun eta magalera. Gure asaben ekinaren bidezidorretatik, guri eskeinia izan zaigun oinordetza bakar eta ordaindu ezinezkora.
Garai latzak pasatu izan dira, pasatu izan dituzte, izan ditugu. Iluntasunezkoak, hauspenezkoak, ezintasunezkoak eta, sarritan, etsipenezkoak. Eta gaurkoan? Zer gertatzen zaio behin erabiliriko hizkera hari? Amonaren ahotik jasotako berba samurrari? Gau eroaren biharamunean entzun beharreko aitaren bronkari? Eta iraganeko barre algara, negar malko, istorio kontaezin eta mobida nahasiei? Non ezkutatu da kontu haiek bakar bihurtzen zituen hizkera hura?
Gaurkoan berba arrotzak ditut entzungai, neureak ez ditudanak, urrun sumatzen ditudanak, nigandik ihesian doazenak, lausoak, materia gabekoak, zentzu bakoak. Hain berezia den egun hau, bihur dezagun aste, bihur dezagun urte, hamarkada, mende eta historia. Har dezagun behingoz gure arbasoek laga ziguten eta jarraitu beharreko soka hori, euskaldun hitzaren funts bereizgarri hori, hau da, euskara daukana, euskara erabiltzen duena.
Hedatu dezagun lau haizetara gure izaera biltzen duen hori, eta ez dezagun etsi hedapen horretan gure azken hatsera artean. Euskarak eta beronen ikaskuntzak oihartzun bat izateaz gain, errealitate bat izaten jarrai dezan beste 40 urtetan, gutxienez. Euskarak gaurkoan ikusgai dugun dokumental honen mamiaren gisako nortasuna izan dezan, hots, iraganekoa, oraineko eta etorkizunekoa. Bidali dezagun behingoz euskararen eguna pikutara eta egin dezagun egun oro euskararen egun.
Euskal Gaien Institutuko bloga, Deustuko Unibertsitatea
